زردپره سر سیاه؛ پرنده ای که دو بار در سال پوست اندازی می‌کند!

زردپره سر سیاه (Emberiza melanocephala) یک پرنده کوچک از خانواده bunting ها است. این پرنده در جنوب شرقی اروپا از شرق تا ایران زاد و ولد می‌کند و پس از مهاجرت، زمستان را در هند می‌گذراند. او مانند سایر اعضای خانواده خود، معمولاً در زیستگاه های علفزاری یافت می‌شود و همراه یک دسته از همنوعانش، در جستجوی غلات و دانه پرواز می‌کند.

نرهای بالغ از این گونه به خوبی با قسمت زیرین زرد، پشت شاه بلوطی و سر سیاه قابل تشخیص هستند. در حالی که ماده های بالغ، پرهای مولد کدرتری دارند. ناگفته نماند که بسیاری از این پرندگان در شمال ایران تولید مثل می‌کنند. از این رو ممکن است با آنها روبرو شده باشید. در ادامه این مطلب از دانه مارکت، با سایر ویژگی‌های زردپره سر سیاه آشنا می‌شویم. پس تا انتهای مقاله همراه ما باشید.

ویژگی‌های ظاهری و اندازه پرنده

این پرنده 15 سانتی متر (5.9 اینچ) طول و دمی بلند دارد. همانطور که گفتیم نر مولد دارای زیر تنه زرد روشن، رویه شاه بلوطی و سری سیاه رنگ است. در حالی که ماده، تقریباً یک نسخه شسته شده از نر است و قسمت های زیرین رنگ پریده تری دارد. رنگ پشت بدن ماده به رنگ قهوه ای مایل به خاکستری است و سر پرنده نیز نسبتاً خاکستری رنگ دیده می‌شود. جوجه‌های نر در سال اول، دارای تاجی خاکستری و تکه هایی از شاه بلوطی و خاکستری در پشت خود هستند و ماده‌ها در همان سن، رگه های بیشتری روی تاج نسبت به قسمت پایین کمر خود دارند. (برای اشنایی با سایر پرندگان مشابه، مقاله دیگر ما را با عنوان « مرغ انجیرخوار طلایی؛ پرنده ای ترسو و خجالتی اما زیبا! » در وبلاگ دانه مارکت بخوانید.)

زیستگاه و محل سکونت زردپره سر سیاه

زردپره سر سیاه در نواحی روباز از جمله زمین های کشاورزی تولید مثل می‌کند. این پرنده در زمستان به آسیا می‌رود و در گله های بزرگی در مزارع کشاورزی و علفزارها یافت می‌شود. جالب است بدانید طولانی ترین مهاجرت این گونه از پرنده حدود 7000 کیلومتر است. با این حال یک پرنده زردپره حدود 1000 کیلومتر را در هفت روز پرواز کرده است.
نرها در این گونه، در طول مهاجرت، گله های خالصی از هم جنسان خود را تشکیل می‌دهند و خیلی زودتر از ماده ها به محل سکونت خود در فصل زمستان می‌رسند. دامنه زیستگاه زمستانی آنها عمدتاً در غرب و شمال هند است که از جنوب تا شمال کارناتاکا امتداد دارد. آنها در این زمان، در درختان اقاقیا خاردار، خانه های مشترک بزرگی را تشکیل می‌دهند و اغلب به گونه های دیگری مانند گنجشک گلو زرد می‌پیوندند.

با همه اینها باید بگوییم که منطقه اصلی تولید مثل آنها از جنوب شرقی اروپا تا آسیای مرکزی گسترش می‌یابد. اگرچه تعداد اندکی از این پرندگان ممکن است تا شرق ژاپن، چین، هنگ کنگ، تایلند، لائوس، کره جنوبی و مالزی هم در حال زمستان گذرانی باشند و در فصل تابستان نیز در شمال اروپا و نروژ دیده شوند.

تغذیه و رژیم غذایی

زردپره‌های سر سیاه اغلب به صورت گروهی به دنبال غذا یا همان انواع بذر گیاهان می‌گردند. با این حال باید بگوییم که غذای طبیعی آنها به ویژه به هنگام تغذیه جوجه ها، از حشرات تشکیل می‌شود و در کنار آن والدین، انواع دان پرنده را نیز در رژیم غذایی خود مصرف می‌کنند.

عادات و سبک زندگی زردپره‌های سر سیاه

زردپره سر سیاه به صورت گله‌ای در علفزارها انواع بذر را جستجو می‌کند. این پرنده در تابستان تولید مثل می‌کند و روی یک بوته کوتاه یا زمین لانه می‌سازد. این لانه به شکل یک فنجان است که از علف های خشک ساخته شده و با مو پوشیده شده است. کلاچ نیز از چهار تا شش تخم تشکیل شده است. جوجه‌ها بعد از حدود 13 روز از تخم بیرون می‌آیند و حدود 10 روز بعد نیز می‌توانند پرواز کنند.

ناگفته نماند در شمال ایران، منطقه ای از همپوشانی گستره این نوع پرنده با زردپره سر سرخ وجود دارد و هیبریدهای طبیعی رایج هستند. اگرچه داده های مولکولی نشان می‌دهد که واگرایی ژنتیکی قابل توجهی بین این دو گونه وجود دارد. با این حال این پرنده نیز مانند زردپره سر سرخ و بر خلاف بسیاری دیگر از اعضای خانواده خود، در یک سال، دو بار پوست اندازی می‌کند. به این ترتیب که زردپره سر سیاه قبل از مهاجرت به منطقه تولید مثل خود در فصل زمستان، یکبار پوست اندازی می‌کند و دوره دوم این فرایند را بعد از زادآوری و تولید مثل پشت سر می‌گذارد. همینطور گفتنی است که روی بدن پرندگان جوان ابتدا پرهای نرمی رشد می‌کند که این پرها قبل از مهاجرت می‌ریزند و پس از پوست اندازی در فصل زمستان، پرهای بالغ جایگزین آنها می‌شوند.

جمعیت و تهدیدهای جمعیتی

همانطور که گفتیم زردپره سر سیاه دارای گستره بسیار وسیعی است و از این رو جمعیت آن تحت معیار اندازه محدوده، به آستانه های آسیب پذیر نزدیک نمی‌شود. با این حال باید گفت که روند جمعیت مشخص نیست. اما اعتقاد بر این است که جمعیت به سرعت در حال کاهش نیست تا به آستانه های زیر معیار روند جمعیت نزدیک شود. به همین دلیل این گونه به عنوان کمترین نگرانی ارزیابی می‌شود.
با همه اینها در بلغارستان، فروپاشی ساقه‌های خار پنبه‌ای که پرندگان روی آن لانه می‌سازند، باعث مرگ و میر بالای زردپره‌ها شده است. البته تصور می‌شود که این نمونه ای از یک تله زیست محیطی باشد.

حقایق جالب در خصوص زردپره سر سیاه

این پرندگان علیرغم حالت دوستانه، نسبتاً محرمانه زندگی می‌کنند و در پایان تابستان، تقریباً قابل مشاهده نیستند. بنابراین، بسیاری از حقایقی که در خصوص آنها گفته می‌شود، تایید نشده است. اما به طور قطع می‌توانیم با بررسی موارد زیر در مورد زردپره های سر سیاه، این مقاله را به پایان برسانیم:

• این پرنده به خوبی به اسارت و زندگی در کنار انسانها خو گرفته و پرنده ای آوازخوان به شمار می‌رود که می‌تواند در یک ساعت تا 300 آهنگ را اجرا کند.
• طول عمر زردپره ها معمولاً بین 3 تا 4 سال است. اما رکورد شکنی هایی وجود داشته که بر اساس آنها این پرندگان توانستند تا 13 سال زندگی کنند.
• دشمنان طبیعی زرد پره‌ ها، کلاغ، پرندگان شکاری، روباه و گربه هستند که به این پرندگان، به خصوص در دوره ای که جوجه ها هنوز نوپا نشده اند یا تازه شروع به پرواز کرده‌اند، آسیب زیادی می‌رسانند.