با شترمرغ؛ بزرگترین پرنده بدون پرواز جهان بیشتر آشنا شوید

شترمرغ یکی از بزرگترین انواع پرندگان در جهان است که گویی در آزمایشگاه ساخته شده است. ارسطو فیلسوف یونانی هنگامی که داشت در مورد آن می‌نوشت، نمی‌دانست آن را در زمره پرندگان قرار دهد و یا پستانداران. شترمرغ متعلق به گروهی غیرمعمول از پرندگان بدون پرواز است که برای زندگی روی زمین سازگار شده است. سال ها پیش شکار بی رویه، آنها را به انقراض نزدیک کرد اما امروز شترمرغ ها بار دیگر در دشت های آفریقا پرسه می‌زنند. در ادامه این مطلب از دانه مارکت بیشتر با این پرنده منحصر به فرد آشنا می‌شویم.

شترمرغ چگونه پرنده ای است؟

شترمرغ با نام علمی Struthio شناخته می‌شود. این کلمه از اصطلاح یونانی باستان برای شترمرغ و گنجشک گرفته شده است. شترمرغ نمونه ای از گروه پرندگان بزرگ بدون پرواز، از جمله کیوی، امو و رئا است که به نوعی به هم وابسته هستند. زمانی فرض بر این بود که آنها به یک راسته تعلق دارند. با این حال، تجزیه و تحلیل ژنتیکی نشان می‌دهد که این پرندگان، دودمان تکاملی جداگانه ای داشتند، بنابراین آنها به طور کامل در ردیف های مختلف قرار گرفتند. شترمرغ در حال حاضر تنها عضو خانواده و راسته خود است. (برای آشنایی بیشتر با سایر پرندگان بدون قابلیت پرواز می‌توانید مقاله دیگر ما را با عنوان « پرنده کیوی؛ پرنده ای سیبیلو با حس لامسه بسیار قوی! » در دانه مارکت بخوانید.)

این پرنده عظیم الجثه، معمولاً بلندتر از انسان بوده و سری نسبتاً کوچک و بزرگ‌ترین چشم‌ها (قطر 5 سانتی‌متر) نسبت به سایر حیوانات خشکی را دارد که توسط مژه‌های سیاه بلندش محافظت می‌شود. شترمرغ ها پاهای نسبتاً ماقبل تاریخی دارند و تنها پرندگانی هستند که در هر پا تنها دو انگشت دارند. قسمت داخلی پاهای آنها ضخیم و قوی است و برای دویدن مناسب است. پنجه مهیب 10 سانتی متری آنها نیز اغلب برای دفاع از خود استفاده می‌شود.

بر این اساس شترمرغ به جهت ظاهر ویژه ای که دارد به راحتی از همه پرندگان دیگر قابل تشخیص است.

شترمرغ نر که پرهای نرم سیاه و سفید مجللی دارد، تا 9 فوت (2.7 متر) ارتفاع و تا 320 پوند (145 کیلوگرم) وزن دارد. پرنده ماده اما کمی از جنس نر خود کوچکتر است و 6 فوت ارتفاع و 242 پوند وزن دارد. او و جوجه هایش پرهای خاکستری مایل به قهوه ای بیشتری در اطراف بدن خود دارند. بدون در نظر گرفتن جنسیت، گردن، سر و پاهای شترمرغ دراز و سیخ دار بوده و به جز لایه کوچکی از قسمت پایین، تقریباً به طور کامل طاس هستند. پوست این قسمتها صورتی یا خاکستری است، اما رنگ ها و الگوهای دقیق آن ممکن است بسته به زیرگونه متفاوت باشد.

با توجه به اندازه بزرگ شترمرغ، تعجبی ندارد که بالها (طول بالها در این پرنده 1.5 تا 2 متر است) کاملاً قادر به پرواز نیستند. شواهد نشان می‌دهد که بال‌ها (همراه با دم) به پرنده کمک می‌کنند تا تعادل خود را حفظ کرده و به ماده‌ خود محبت کند. پرهای این پرنده فوق ‌العاده نرم و ضد آب هستند و به صورت نسبتاً شل از بدن آویزان می‌شوند.

معرفی انواع شترمرغ

دو گونه زنده از شترمرغ با چندین زیرگونه از شترمرغ معمولی وجود دارد که در ادامه به معرفی آنها می‌پردازیم.

تا قرن بیست و یکم، طبقه‌ شناسان تنها یک گونه زنده از شترمرغ یعنی (Struthio camelus) را می‌شناختند که به عنوان شترمرغ معمولی نیز شناخته می‌شود. بر همین اساس شترمرغ سومالیایی، شترمرغ ماسایی، شترمرغ آفریقای جنوبی و شترمرغ آفریقای شمالی همگی زیرگونه های شترمرغ معمولی در نظر گرفته می شدند. اما پس از آن طبقه‌ شناسان به این نتیجه رسیدند که تفاوت‌های کافی بین شترمرغ معمولی و شترمرغ سومالیایی وجود دارد که انتقال آن به گونه‌ای جداگانه با نام علمی Struthio molybdophanes را تضمین می‌کند.

بر این اساس می‌توان گفت که زیرگونه‌های شترمرغ معمولی که بومی بیشتر آفریقا است، عبارتند از: شترمرغ ماسایی (نوع پوست صورتی که شترمرغ آفریقای شرقی نیز نامیده می‌شود)، شترمرغ اسمی (شتر مرغ گردن قرمز یا شترمرغ بربری)، شترمرغ آفریقای جنوبی (شتر مرغ گردن سیاه یا شترمرغ کیپ)، شترمرغ عربی (سوری یا میانه) و شترمرغ شرقی ( که اکنون منقرض شده است).
گروه دوم متشکل از شترمرغ سومالیایی است که بومی شاخ آفریقا است. این پرنده با نام شترمرغ گردن آبی نیز شناخته می‌شود چرا که پوست و گردن این گونه آبی است.

زیستگاه آن کجا است؟

آنها بومی نوار بزرگی از زمین بین آفریقای غربی و شاخ آفریقا و همچنین آفریقای جنوبی هستند. شترمرغ ها در غرب و شرق آفریقا و آفریقای جنوبی در طبیعت زندگی می‌کنند. زمانی آنها در سراسر آفریقا، آسیا و شبه جزیره عربستان پرسه می‌زدند. شترمرغ های پرورش یافته در استرالیا، نیومکزیکو و اسرائیل نیز، جمعیت های وحشی را ایجاد کرده‌اند. این پرندگان در زمین های باز زندگی می‌کنند و بومی ساواناها و ساحل آفریقا، هم در شمال و هم در جنوب منطقه جنگلی استوایی هستند. در جنوب غربی آفریقا، آنها در مناطق نیمه بیابانی یا بیابان واقعی زندگی می‌کنند. آنها همینطور می‌توانند در علفزارهای خشک، مناطق خشک و مرتع یافت شوند.

رژیم غذایی و تغذیه؛ شترمرغ‌ها چه می‌خورند؟

این پرندگان از رژیم غذایی همه چیزخوار سرشار از مواد گیاهی لذت می‌برند. از این رو جوانه ها، برگ ها، دانه ها و گل ها و گاهی مارمولک ها، ملخ ها و بقایای جانوری که شکارچیان گوشتخوار از خود به جا گذاشته اند، در رژیم غذایی این پرنده جای می‌گیرند. جالب است بدانید شترمرغ‌ها برای خارج کردن هر چه بیشتر مواد مغذی، مجرای روده ای به طول حدود 46 فوت دارند. آنها سنگ و ماسه را همراه با غذای خود مصرف می‌کنند و سپس همه آنها را در اندام تخصصی خود به نام سنگدان خرد می‌کنند. به عبارت دیگر شترمرغ ها بدون دندان، سنگریزه ها را می‌بلعند تا غذای خود را آسیاب کنند و شترمرغ بالغ حدود 1 کیلوگرم سنگ را در معده خود حمل می‌کند.

بنابراین برخلاف تصور رایج، شترمرغ ها برای در امان ماندن از خطر، سر خود را در شن فرو نمی‌کنند. چرا که فرو بردن سرشان در ماسه برای بلعیدن شن و سنگریزه برای کمک به هضم غذای فیبردارشان است. البته شترمرغ ها تخم های خود را به جای لانه در سوراخ هایی در ماسه نگه می‌دارند و از آنجایی که باید آنها را با استفاده از منقار خود در طول جوجه کشی بچرخانند. حفر چاله، قرار دادن تخم‌ها و چرخاندن آنها هم ممکن است با تلاش برای فرو بردن سرشان در شن اشتباه گرفته شود.

این پرندگان همچنین می‌توانند بدون یک قطره آب برای چندین روز زنده بمانند. آنها قبل از نیاز به نوشیدن مجدد، می‌توانند تا یک چهارم وزن بدن خود را از دست بدهند. (برای آشنایی با دیگر پرندگان همه چیزخوار می‌توانید مقاله دیگر ما را با عنوان « درنای معمولی ، پرنده ای که پوست اندازی می‌کند! » در وبلاگ دانه مارکت مطالعه نمایید.)

تولید مثل، نوزادان و طول عمر

فصل تولید مثل بین مارس و سپتامبر هر سال طول می‌کشد. در مراسم خواستگاری، نر رقص مفصلی می‌کند که در آن به نظر می‌رسد به زمین تعظیم می‌کند و پرهایش را تکان می‌دهد. او ابتدا یک بال و سپس بال دیگر را تکان می‌دهد، در حالی که دمش بالا و پایین می‌شود. این رقص به عنوان نمایشی از قدرت و سلامتِ نر برای قضاوت ماده انجام می‌شود. همچنین نرها در طول فصل تولید مثل تغییر رنگ می‌دهند. به این ترتیب که پوست آنها قرمز روشن می‌شود و به ماده‌ها نشان می‌دهند که آماده جفت گیری هستند.

شترمرغ نر قویتر با گله های سه تا پنج ماده‌ای در یک زمان جفت گیری می‌کند، اما فقط با غالب ترین ماده پیوند جفتی ایجاد می‌کند.به این ترتیب سایر نرها نیز فرصت جفت گیری با ماده های باقی مانده را خواهند داشت.

سپس همه ماده های بارور شده با هم، تخم های خود را در یک لانه مشترک (شامل یک سوراخ ساده که در زمین حفر شده است) می‌گذارند. ماده غالب نیز تخم های خود را در مرکز قرار می‌دهد که بهترین شانس را برای زنده ماندن به آنها می‌دهد. البته با این روش همه تخم ها نسبت به زمانی که در یک لانه جداگانه جوجه کشی می‌شدند، شانس بیشتری برای زنده ماندن دارند.

هر پرنده ماده می‌تواند 7 تا 10 تخم را در یک زمان تولید کند، اما لانه مشترک می‌تواند تا 60 تخم را در مجموع نگه دارد. این تخم‌ها با وزن بیش از 3 پوند، بزرگ‌ترین تخم‌ها (وزن یک تخم شترمرغ به بیشتر از 24 عدد تخم مرغ می‌رسد) در میان گونه‌های دیگر پرندگان روی کره زمین هستند. اندازه آنها تقریباً به اندازه تخم دایناسور است. نرها و ماده ها به نوبت از لانه محافظت می‌کنند. به صورتی که ماده های گروه در روز مراقب آنها هستند و نرها در شب.

پس از یک دوره جوجه کشی 42 تا 46 روزه، جوجه ها از تخم ها بیرون می‌آیند. پس از خروج از لانه، والدین جوجه ها را زیر بال می‌گیرند تا آنها را از نور شدید خورشید یا باران محافظت کنند. جوجه‌ها به سرعت رشد می‌کنند و در حدود شش ماهگی تقریباً به اندازه بزرگسالان هستند. آنها پس از سه تا چهار سال به بلوغ جنسی خواهند رسید که این دوره، در مقایسه با اکثر پرندگان نسبتا ًطولانی است. در نهایت ناگفته نماند طول عمر این پرندگان در طبیعت 30 تا 40 سال و در اسارت حدود 50 سال است.

عادات رفتاری و سبک زندگی

شترمرغ یک گونه اجتماعی است که در گله های 5 تا 50 پرنده ای در فصل تولید مثل و در گروه های کوچکتر از دو تا پنج نفر، در بقیه سال جمع می‌شود. این گله ها اغلب در کنار سایر حیوانات علفخوار مانند بز کوهی و گورخر دیده می‌شوند. با این حال حیوان دیگری در اطراف آنها دیده نمی‌شود، زیرا این پرندگان به شدت از قلمرو خود در برابر متجاوزان خارجی محافظت می‌کنند. البته بر خلاف بسیاری از پرندگان دیگر، شترمرغ فقط قادر به ایجاد غرش بلند و صدای خش خش تند است که اغلب توسط نرها برای ترساندن یکدیگر استفاده می‌شود.

این پرندگان تقریباً تمام روز را به چرا کردن و جستجوی غذا می گذرانند. اگرچه شترمرغ ها می‌توانند برای مدت طولانی بدون مایعات بمانند، اما به نظر می‌رسد که تمایل زیادی به استفاده از حجم های بزرگ آب دارند. چرا که می‌توانند از آن برای تمیز کردن و حمام کردن خود استفاده کنند.

جمعیت، شکارچیان و تهدیدها

فهرست قرمز IUCN، شترمرغ معمولی را در فهرست کمترین نگرانی طبقه بندی کرده است، در حالی که شترمرغ سومالیایی به طور بالقوه در معرض انقراض است. البته به طور کلی به نظر می‌رسد تعداد هر دو گونه اندکی در حال کاهش است و تخمین زده می‌شود که بیش از 150000 شترمرغ در طبیعت باقی نمانده باشد. لازم به ذکر است شترمرغ عربی (زیرگونه ای از شترمرغ معمولی) در قرن بیستم پس از توسعه وسایل نقلیه موتوری که شکار آنها را آسان کرد، منقرض شد.

بنابراین می‌توان گفت که بزرگترین تهدید برای این پرندگان، شکارشان توسط انسان بوده است. تلاش برای برداشت پرهای آنها تقریباً منجر به انقراض شترمرغ در قرن 18 شد. اما با متداول شدن پرورش شترمرغ، این عمل تا حدودی جذابیت خود را از دست داد. با این حال، شکار و از دست دادن زیستگاه هنوز هم خطراتی برای شترمرغ دارد.

این پرنده همچنین با وجود جثه هولناکش در معرض تهدید انواع گوشتخواران از جمله شیر، یوزپلنگ، پلنگ، کفتار و سگ های شکاری آفریقایی قرار دارد. کرکس ها و مانگوس ها نیز برای خوردن تخم های شترمرغ به لانه او حمله می‌کنند. با همه اینها به جز یوزپلنگ، بیشتر شکارچیان نمی‌توانند با سرعت چشمگیر شترمرغ، او را دنبال کنند، به همین خاطر در کمین می‌نشینند تا به پرنده بی خبر حمله کنند.

کلام آخر

در این مطلب شما را با یکی از بزرگترین پرندگان روی کره زمین یعنی شتر مرغ آشنا کردیم. بنابراین شما می‌توانید اطلاعات لازم را در خصوص ویژگی‌های ظاهری، جفتگیری و تولید مثل و سبک زندگی این حیوان در این مقاله پیدا کنید. اگر به مطالعه این سبک از مقالات علاقمند هستید، حتماً سری به باقی مطالب ما در وبلاگ دانه مارکت بزنید. همچنین شما با مراجعه به فروشگاه اینترنتی دانه مارکت امکان خرید انواع دان و غلات را به صورت ارگانیک دارید. پس فرصت را از دست ندهید و همین حالا برای تجربه یک خرید مقرون به صرفه، به فروشگاه ما مراجعه نمایید.