بلبل – آموزش نگهداری بلبل

بلبل پرنده‌ای خوش آواز و بسیار محبوب است که در تمام مناطق خاورمیانه زندگی می‌کند. برای نگهداری و پرورش این پرنده، باید اطلاعات کافی درباره‌ خصوصیات رفتاری و تغذیه‌ای او داشته باشید. بلبل‌ها پرندگانی بسیار زیبا و خوش صدا هستند که از آن‌ها با نام‌های دیگری از جمله: هزاردستان، عندلیب، شباهنگ و …  نیز یاد می‌شود. این پرنده نه تنها در سراسر خاورمیانه، بلکه در کشورهایی نظیر: استرالیا، کویت، قطر و …  نیز پرورش داده می‌شود.

همان‌طور که می‌دانید هر حیوان یا پرنده‌ای که در خانه نگهداری می‌شود، نیازمند توجه و رسیدگی است. از این رو کسانی که قصد نگهداری بلبل را دارند، باید نکات تغذیه‌ای و محافظتی را رعایت کنند. ما در این مقاله به بررسی ویژگی‌های رفتاری انواع بلبل و شرایط نگهداری از آن‌ها خواهیم پرداخت.

صدای بلبل ها

صدای بلبل و آواز خوانی او در جهان بسیار معروف است. این پرنده حافظه‌ بسیار قوی دارد. به همین دلیل نیز جایگاه بسیار بالایی در ادبیات و موسیقی دارد. قابلیت تقلید صدای پرندگان دیگر، یکی از ویژگی‌های مهم و محبوب بلبل محسوب می‌شود. این پرندگان نیز همانند سایر حیوانات انواع و نژادهای مختلفی دارند. بلبل خرما و بلبل کوهی دو نژاد مشهور از این پرنده به شمار می‌روند.

صدای بلبل دارای نت‌های مختلفی است که آوازش را دلنشین‌تر می‌کند. این پرنده به شب‌زنده‌دار نیز معروف است. زیرا در فصل‌های بهار و اوایل تابستان از نیمه‌های شب شروع به آواز خوانی می‌کند. فرکانس صدای آن‌ها تا صدها متر دورتر نیز شنیده می‌شود. این پرندگان بیشتر در نخلستان‌ها، باغ‌های توت و هر جا که درخت، بوته‌زار و زمین‌های کشاورزی باشد، یافت می‌شوند.

از سمتی دیگر این پرندگان، دارای پر و بال‌هایی به رنگ قهوه‌ای تیره و روشن بوده، همچنین نوکی بلند، چشمانی سیاه و دم پهن و بلند دارند. جنس نر این پرنده زمانی که احساس خطر کند، دم خود را تکان می‌دهد تا توجه دشمن را به سمت خود جلب کند و به این روش از بلبل ماده و جوجه‌هایش محافظت می‌کند. همچنین نرها در فصل تولید مثل برای جلب توجه ماده‌ها از صدا و آواز استفاده می‌کنند. به همین دلیل صدای بلبل نر بسیار دلنوازتر از ماده است.

تولید مثل بلبل

در فصول تولید مثل جنس نر در مکانی می‌ایستد که دیده شود. سپس با صدایی بلند شروع به آواز خوانی می‌کند. زمانی که پرنده‌های ماده به او نزدیک می‌شوند، تن صدایش را آرام‌تر کرده و بال‌هایش را از شدت هیجان می‌لرزاند. این پرنده‌ها وقتی جفت خود را پیدا می‌کنند، به منظور خواستگاری نسخه‌ای آرام‌تر از آوازشان را می‌خوانند. این گونه با پرنده‌ی ماده ارتباط برقرار می‌کنند. در صورت وجود خطر نیز هر دو جنس با نوعی آواز که علامت هشدار است، به یکدیگر علامت می‌دهند. در حقیقت نرها طیف گسترده‌ای از آوازها را دارا می‌باشند.

این پرندگان هر سال یک جفت را برای خود انتخاب کرده و تولید مثل می‌کنند. البته معمولاً هر ساله به دنبال پرنده‌ قبلی می‌روند. جنس نر معمولاً کوچ زمستانی خود را برای ساختن لانه‌ جدید زودتر به اتمام می‌رساند. ماده‌ها نیز بعد از جفت‌گیری لانه‌ای از برگ‌های مرده و علف‌های درشت می‌سازند و تخم‌هایشان را درون آن‌ها نگهداری می‌کنند. صدای آواز بلبل‌ها در فصول مختلف متفاوت است. اما بهترین و بلندترین آواز را در اواخر بهار یعنی فصل تولید مثل و به منظور جلب توجه ماده‌ها می‌خوانند.

سفرهای فصلی

انواع بلبل‌ها در فصل‌های سرد به مناطق گرم سفر می‌کنند. آن‌ها نسبت به گرما مقاوم‌اند. از این رو می‌توان این پرندگان را در تپه‌های خشک، در بین بوته‌های کم تراکم و نزدیک رودخانه‌ها یا استخرها نیز مشاهده کرد. اغلب لانه‌هایشان را در زیر شاخه‌های پرتراکم می‌سازند. این پرندگان معمولاً برای آواز خوانی از آشیانه‌ خود خارج می‌شوند. اما در نیمه‌های شب آواز را در لانه‌شان می‌خوانند. پاهای بلند و بزرگشان به آن‌ها کمک می‌کند تا بتوانند از میان برگ‌های بزرگ نیز بپرند. اندازه‌ی طولی آن‌ها  ۱۷-۱۵ سانتی‌متر است. این پرنده بومی ایران است که در فرهنگ کشور نمادی از عشق می‌باشد. این پرنده همچنین از آمدن بهار خبر می‌دهد.

آهنگ سنتی فرانسوی چایکوفسکی نیز از صدای بلبل الهام گرفته شده است. از نژادهای مختلف این پرنده می‌توان به بلبل خرما، بلبل کوهی، خال‌دار، کمری، تاج دار و …  اشاره کرد. در بین آن‌ها بلبل خرما و بلبل کوهی خوش آوازترند. پرورش و نگهداری این پرنده‌ها تا قبل از ورود قناری به ایران رواج بسیار زیادی داشت. از طرفی با توسعه‌ی شهرنشینی و کاهش باغات و درختان در خانه‌ها و اماکن مسکونی امروزه تعداد بلبل‌ها بسیار کم و شرایط نگهداری از آن‌ها به خاطر نوع تغذیه‌شان دشوارتر شده است. در کل همه‌ انواع بلبل در طول سال دو مرتبه تولید مثل می‌کنند. یک بار در اواخر فروردین و بار دیگر در اوایل تیرماه این عمل انجام می‌گیرد.

قیمت بلبل

این پرندگان، که امروزه به شکل پرندگان خانگی نیز نگهداری می‌شوند، قیمت های مختلفی دارند. قیمت این جوجه این پرنده (درسال 99) از 90 هزارتومان شروع میشود. قیمت بلبل بالغ نیز از عدد هایی مانند 180 هزارتومان، شروع خواهد شد. که البته نسبت به نوع بلبل و ویژگی های آن می تواند این قیمت پایین‌تر و یا بالاتر باشد.

ویژگی‌های بلبل خرما

بلبل خرما در شمال عراق، جنوب ایران، افغانستان، پاکستان، شمال غرب هندوستان و شبه جزیره‌ عربستان یافت می‌شود. این پرنده کمی از نژاد معمولی بزرگ‌تر است. هر دو جنس آن کاملا مشابه یکدیگر هستند. آن‌ها سر و گلوی سیاه، لکه‌های بزرگ و سفید در ناحیه‌ گلو، سطح پشتی به رنگ قهوه‌ای روشن و بخش شکمی به رنگ خاکستری چرک، پره‌های زیردمی زرد نارنجی، دم سیاه و نوک سفید دارند. این نژاد معمولاً به صورت جفت یا گله‌های کوچک دیده می‌شود. پرنده‌های جوان این گونه دارای سری به رنگ قهوه‌ای هستند.

روی سر بلبل خرما تاج کاکل مانندی وجود دارد. پرنده‌ نابالغ نیز خال خال و لکه لکه است. زیستگاه بلبل خرما باغات و نخلستان‌ها می‌باشد. غذای اصلی او خرما است. به همین دلیل دشمن اصلی نخلستان‌ها محسوب می‌شود. سایر میوه‌ها و حشرات مانند: ملخ و کرم در زنجیره‌ غذایی این پرنده وجود دارند. آشیانه‌اش بر روی شاخه درختان است و در اواسط ماه‌های اردیبهشت و خرداد تولید مثل می‌کند. جنس ماده بعد از ساختن لانه ۳-۲ تخم می‌گذارد. هر دو جنس نر و ماده به صورت نوبتی و هرکدام ۱۴ الی ۱۵ روز بر روی تخم‌ها می‌نشینند. تغذیه‌ جوجه‌ها نیز بر عهده‌ هر دو جنس است.

این نژاد به علت صدای زیبا و انس گرفتن با انسان‌ها به عنوان حیوان خانگی نگهداری می‌شوند. در صورتی که محیطی امن برای آن‌ها در خانه فراهم شود، همان جا آشیانه‌ خود را می‌سازند و تولید مثل می‌کنند. طول آن‌ها نیز در حدود ۱۸ سانتی‌متر است.

ویژگی‌های بلبل کوهی

بلبل کوهی آوازی غمگین دارد و به همین دلیل آهنگ صدایش با دیگر نژادها متفاوت است. برخی از آن‌ها صدای بمی دارند که بسیار مرغوب‌تر از سایرین هستند. پرهای این پرنده کاملاً قهوه‌ای سیر یا روشن هستند. طول آن‌ها به ۱۵ الی ۲۰ سانتی‌متر می‌رسد. دارای نوک بلند، چشمان سیاه، درشت و دم پهن و بلند هستند.

بلبل کوهی از آن جهت که توانایی اجرای نت‌های متفاوت زیادی را دارد، به هزاردستان معروف است. این پرنده در هر آواز خود یک نت متفاوت را اجرا می‌کند. از این رو هرگز آهنگی تکراری را نمی‌خواند. زیباترین آواز بلبل کوهی در فصل تولید مثل یعنی در بهار و تابستان است. این نژاد از صبح تا هنگام غروب آواز خوانی می‌کند.

شرایط نگهداری از انواع بلبل

انواع بلبل در فصل تولید مثل از حشرات تغذیه می‌کنند. اما در اواخر تابستان میوه‌ها به ویژه توت در رژیم غذایی آن‌ها قرار می‌گیرد. این پرندگان در درجه‌ اول از مورچه‌ها و سوسک‌ها تغذیه و در صورت نبود آن‌ها به دنبال کرم، عنکبوت‌ها و حشرات دیگر می‌گردند. در موارد بسیار نادر این حیوانات حشرات بالداری مانند پروانه‌ها را نیز می‌خورند. گیلاس وحشی، توت فرنگی و توت از میوه‌های مورد علاقه‌ آن‌ها به شمار می‌روند. اما از آن جا که حشره‌ها غذای اصلی این پرندگان به حساب می‌آیند.

نگهداری از بلبل‌ها در قفس کمی دشوار است. با این حال اگر قصد نگهداری و پرورش بلبل دارید، بهتر است از همان سنین کم و از ۲۰ روزگی، این کار را شروع کنید. با این کار پرنده با زندگی در قفس سازگار خواهد شد. اما اگر پرنده‌ شما تقریباً بالغ است، باید روی قفس را با پارچه‌ سفید پوشاند. زیرا در غیر این صورت به واسطه‌ میله‌ها به خود آسیب می‌رساند. هرگز نباید تغذیه‌ این پرندگان را تغییر داد. تا حد امکان باید غذای آن‌ها از طریق حشرات تأمین شود. البته به جای حشرات می‌توان از گوشت و مرغ آب‌پز شده بدون هیچ گونه ماده‌ طعم‌دهنده استفاده کرد. گوشت چرخ شده و بدون چربی را نیز می‌توان به صورت گلوله‌های ریز در دهان پرنده گذاشت. این کار باید حداقل در هفته ۶ الی ۷ بار انجام گیرد.

ماده غذایی ضروری این پرنده

پروتئین ضروری‌ترین ماده برای بلبل‌ها محسوب می‌شود. زیرا تأثیر بسیار زیادی بر روی نت‌های آواز آن‌ها می‌گذارد. برای تأمین پروتئین، گیاهانی نظیر یونجه، انواع سبزیجات و میوه‌هایی مانند: تمشک، توت، انگور، سنجد، خرما و …  را می‌توان در رژیم غذایی آن‌ها قرارداد. همه‌ میوه‌ها و سبزیجات باید ۲ الی ۳ مرتبه شسته و بدون آن که آبی داشته باشند به پرنده داده شوند. قفس این پرندگان باید نسبتاً بزرگ باشد و به صورت جفت نگهداری شوند. از آن جایی که آن‌ها روحیه‌ بسیار حساسی دارند، قفسشان باید در کنار گل و گیاه باشد. لانه را باید در جایی که نور طبیعی به او بتابد، قرار داد.

همچنین پرنده باید از هرگونه تنش دور باشد. ظروف غذای آن‌ها هر روز باید ضدعفونی و بعد از یکسال استفاده تعویض شوند. اگر جوجه‌ها سنی کمتر از ۲۰ روز داشتند، باید تا زمانی که به صورت مستقل توانایی تغذیه را داشته باشند، هر روز ۱۵ الی ۲۰ مرتب به آن‌ها غذا داد. برای این کار می‌توان از دانه‌ی مرغ مینا، گوشت خام بدون چربی و چرخ شده یا کوبیده آن هم به صورت گلوله‌های ریز استفاده کرد. گلوله‌های غذا باید ابتدا کمی خیس شده و سپس در دهان جوجه گذاشته شوند.

نقش این پرنده در فرهنگ مردم

بلبل همان‌طور که گفتیم پرنده‌ ملی ایران محسوب می‌شود. این حیوان علاقه‌ بسیار زیادی به گل رز دارد که در فرهنگ ملل مختلف به آن اشاره شده است. به گونه‌ای که می‌توان آن را در اکثر طرح‌های ایرانی (گل و بلبل) و حتی در ترکیه مشاهده کرد. در گبه‌های ایرانی به ویژه در مردم عشایر کهگیلویه و بویراحمد بسیار رواج دارد. صدای بلبل همچنین در موسیقی نقش بسیار مهم و مؤثری را ایفا می‌کند. به گونه‌ای که موسیقی دانان بسیاری نت‌های آوازهای این پرندگان را الگو و سرلوحه‌ کارشان قرار داده‌اند.