پرنده باز

باز نوعی پرنده شکاری است که اندازه نسبتا بزرگی دارد. طول این پرنده به‌طور میانگین به 61 سانتی‌متر می‌رسد. البته طول نوعی از این پرنده که در آسیای جنوبی زندگی می‌کند حدود 15 سانتی‌متر است که کوچکترین اندازه را در بین خانواده بازها دارد. پرنده باز در بین بسیاری از انسان‌ها محبوب است. این موجود قدرت فوق‌ العاده‌ای در پرواز و شکار سریع طعمه‌های خود دارد.

بازها مشابه با سایر پرندگان شکاری می‌توانند در زمان پرواز با کمک قدرت بینایی قوی خود اقدام به صید حیوانات مختلف کنند. قدرت بینایی این پرنده باعث می‌شود تا بتواند از فاصله دور حتی مهره‌داران و پرندگان کوچک را به‌راحتی تشخیص دهد و با سرعتی بالا به آن‌ها حمله‌ور شود. با این مقدمه می‌خواهیم در ادامه این مطلب به بررسی بیشتر این پرنده بپردازیم. البته توجه داشته باشید که باز پرنده ای زینتی یا خانگی محسوب نمی شود.

آشنایی با پرنده باز

این پرنده جزو یکی از دسته‌های شاهین ‌سانان، قوس‌سانان یا تیره قوشیان محسوب می‌شود. که نام علمی آن Accipiter gentilis است. بسیاری از افراد این پرنده را با نام‌های طرلان یا شاهین سپید نیز می‌شناسند. جثه این موجود در بین پرندگان شکاری متوسط به نظر می‌رسد. طرلان شباهت زیادی به پرندگان قرقی و پیغو دارد و هر سه آن‌ها از اعضای قوش‌های حقیقی هستند. البته باید بدانید که این موجود اندازه بزرگ‌تری در مقایسه با دو پرنده دیگر دارد.

معمولا خویشاوندان پرنده باز می‌توانند پرنده‌های کوچک را به‌سادگی شکار کنند. اما بازها با توجه به مهارت بالای شکار خود به طعمه‌های متنوع‌تر و بیشتری حمله می‌کنند. این موجودات می‌توانند پرنده‌های کوچک و حیواناتی مثل سنجاب، خرگوش، موش، روباه و راکون را با مهارت حیرت‌انگیزی برای غذا شکار کنند. محل زندگی طرلان‌ها در اوراسیا و آمریکای شمالی است.

مهاجرت این پرندگان

بعضی از این پرندگان در فصل زمستان به قسمت‌های شمالی کشور ما مهاجرت می‌کنند که تعداد کمی از آن‌ها را می‌توان در استان‌های گلستان و مازندران پیدا کرد. البته این پرندگان هر سال اقدام به مهاجرت نمی‌کنند. اما بعضی از آن‌ها که در مناطق سردسیر هستند ممکن است به بخش‌های گرم جنوبی بروند. جالب است بدانید که در پرچم مجمع‌الجزایر اسور در کشور پرتغال تصویر طرلان وجود دارد. در واقع نام این جزایر برگرفته از اسم این پرنده است. علت این موضوع مربوط به کاشفان این جزیره‌ها می‌شود که نخستین بار در آن‌ها تعدادی پرنده شکاری دیدند. این افراد تصور می‌کردند که این پرندگان شاهین سپید هستند اما در حقیقت آن‌ها کورکور یا سارگپه معمولی بودند.

سرعت پرنده باز نسبت به سایر پرندگان شکاری بسیار بالاتر به نظر می‌رسد اما به اندازه شاهین‌ها سریع نیستند. طرلان‌ها به‌طور افقی اقدام به شکار طعمه می‌کنند و بیشترین سرعت آن‌ها در این حالت به 61 کیلومتر بر ساعت می‌رسد. بعضی از این پرندگان می‌توانند مشابه با شاهین‌ها با شیرجه عمودی و بال‌های رو به عقب به سمت طعمه خود حمله کنند.

محل زندگی پرنده باز

این پرنده می‌تواند در مناطق جنگلی، پردرخت، دشت‌ها و کوهستان‌ها زندگی کند. معمولا این پرندگان دوست دارند تا در نقاط دور افتاده برای خود لانه بسازند. آن‌ها ممکن است از لانه متروکه سایر پرندگان نیز استفاده کنند. این نوع پرندگان امروزه بسیار کمیاب شده‌اند. در ایران تعداد کمی طرلان وجود دارد که بیشتر آن‌ها برای فرار از سرما به مناطق شمالی کشور می‌آیند. بعضی از این پرندگان در استان مازندران نیز تولیدمثل می‌کنند.

در موارد بسیار نادری پرنده باز در زمستان در استان‌های فارس و بلوچستان نیز دیده شده است. زیستگاه این پرنده در اصل جنگل‌هایی با پوشش‌های درختی مخروطی است اما در مناطقی از دنیا مانند شمال غرب آمریکا ممکن است در جنگل‌هایی با درخت‌های برگریز نیز دیده شوند.

ویژگی‌های جسمانی پرنده باز

مشابه با سایر پرندگان شکاری، نوع ماده بازها اندازه بزرگ‌تری نسبت به جنس نر دارد. معمولا این پرنده می‌تواند در هر دوره 2 تا 6 تخم بگذارد. طول بدن طرلان نر بین 46 تا 57 سانتی‌متر است و فاصله بال‌های آن به چیزی بین 98 تا 105 سانتی‌متر می‌رسد. این پرنده حدود 780 گرم وزن دارد، در حالی که طول جنس ماده این پرنده بین 58 تا 69 سانتی‌متر اندازه‌گیری شده است. فاصله بین دو بال این گونه بین 108 تا 127 سانتی‌متر تخمین زده شده است و وزن آن به 1220 گرم می‌رسد.

تفاوت نوع نر و ماده این پرنده

نوع نر و ماده این پرندگان همرنگ هستند. بال‌های بازها رنگ تیره‌تری دارد و در سینه آن‌ها پرهایی به رنگ سفید مشاهده می‌شود. همچنین باید اشاره کنیم قسمت بالای بدن بازهای بالغ به رنگ خاکستری تیره است. قسمت‌های پایین از همین رنگ ولی روشن‌تر است. بالغ‌ها سر تیره‌تر با نوارهای تیره باریک در دم دارند و رنگ چشم آن‌ها نیز زرد است. پرنده باز منقار خمیده شکل، محکم و دندانه‌داری دارد و می‌تواند با سرعت بسیار بالایی پرواز کند.

پاهای طرلان‌ها بسیار نیرومند است به‌طوری که آن‌ها می‌توانند طعمه‌های بزرگ را به‌راحتی شکار و حمل کنند. این موجودات با سرعت بسیار بالایی پرواز می‌کنند و در بعضی مواقع سرعت آن‌ها حتی به 290 کیلومتر در ساعت می‌رسد.

بازداری

نام این پرنده در بسیاری از داستان‌ها و افسانه‌های قدیمی آورده شده است. بازها در بین انسان‌ها محبوبیت زیادی دارند و از گذشته تا کنون برخی افراد جنس ماده این پرنده را برای شکار تربیت می‌کردند. نام این موجودات در زبان انگلیسی Goshawk است. معنی این لغت یعنی قوش غاز که اشاره به قدرت طرلان‌ها در شکار پرنده‌های بزرگی مثل غاز وحشی دارد.

در زمان‌های قدیم افراد پرنده باز را برای شکار حیواناتی مثل خرگوش‌ها، قرقاول، کبک و موجودات مشابه تربیت و نگهداری می‌کردند. ژاپنی‌ها این پرنده را برای شکار حیوانات بزرگتری مثل غاز و درنا نگه می‌داشتند. این پرنده در مقایسه با شاهین معمولی می‌تواند اقدام به شکار حیوانات متنوع‌تری کند. این ویژگی باعث شده بود تا در اروپای کهن لقب پرنده کشاورزان یا پرنده آشپزی را به آن بدهند. شاهین‌های معمولی بیشتر مورد علاقه و استفاده اشراف و نجیب‌زادگان بودند، چون آن‌ها می‌توانند پرنده‌های متوسط را به خوبی شکار کنند.

زاد و ولد پرنده باز

در پایان باید به زاد و ولد پرنده باز اشاره کنیم. این پرنده آشیانه خود را نزدیک به تنه درخت می‌سازد و تا چندین سال از آن استفاده می‌کند. جنس ماده در آشیانه می‌ماند و جنس نر به دنبال غذا می‌رود. زمان تخم‌گذاری بین ماه اسفند و تیر است و 4 تخم گذاشته می‌شود. جوجه‌های باز پس از تقریبا 3 ماه می‌توانند مستقل شوند. آن‌ها قبل از ترک آشیانه مدتی را خارج از آن می‌گذرانند تا به اندازه کافی برای پرواز قوی شوند. جوجه‌ها پس از دو سال به بلوغ جنسی می‌رسند.